lunes, 30 de marzo de 2009

Maitanek elikagaien inguruan lortu zuen bitxikeria

Ikasleen lan gehiago

Itziar :
ELIKADURA

AMUARRAIN FRIJITUAK URDAIAZPIKOAREKIN

amuarraina-pescador

8 amuarrain ertain
Urdaiazpiko serranoa edo iberiarra, 8 xerra
Irina
Gatza
Oliba olioa, frijitzeko
2 baratxuri ale


Ongi garbituko dizkigute amuarrainak arrandegian, tripak kendurik. Gatz pixka bat eman eta urdaiazpiko xerra bana sartuko diegu sabel barruan. Oliba olioa isuriko dugu zartaginean, bi hatzeko neurria harturik. Su eztian gozatuko ditugu baratxuriak, erre gabe olioa ongi kutsa dezaten. Minutu gutxi batzuen ostean, baratxuriak atera, sua biziagotu eta amuarrainak sartuko ditugu, irinetan azaletik igurtzi eta gero. Buelta eta buelta frijituko ditugu ondoren. Minutu bat alde bakoitzeko, tamainaren arabera,. Bizpahiru txandatan egingo ditugu amuarrainak, olioaren tenperatura apal ez dadin. Xukatu eta berehala zerbitzatu egingo ditugu, gorri eta kraskatsu. Gaiarrek bere Erronkariri ‘uskaraz’ kantatzen zionean baino gusturago geldituko gara gu amuarrainak jandakoan.

Etiketak:


ELIKAGAIEN ARGAZKIAK

http://biezko.mundua.com/files/2009/02/barazkiak.jpgBarazkiak.http://www.zientzia.net/informazioa/artikuluak/euskaraz/2002/12/images/T021229-d-7k.jpgFrutakhttp://static.consumer.es/revista/imgs/20051101/lacteos.jpgEsnekiak
http://turcon.files.wordpress.com/2008/06/sardina_pilchardus.jpgArraina

Alain:
Mugurdiondoaren fruitua da mugurdia (basoko marrubia ere esaten zaio). Basalandare gisa hazten da klima epeleko herrialde guztietan. Errosazeoen familiakoa da. Familia honek 2.000 espezie baino gehiago besarkatzen ditu landare belarkaren, zuhaixken eta zuhaitzen artean, mundu osoko lurralde epeletan barreiatuta. Europako fruta nagusiak, arrosaz gainera, familia handi honetakoak dira. Europa erdialdeko eta iparraldeko herrietako gastronomia tipikoa aberasten duten hainbat errezetatan erabiltzen da mugurdia.
**

Izan:

AHATEA OLIBETAN

Euskaldun Kozinera, zeinarekin nornahik kozina ona errexki egin baitezake. Baiona, 1864

AHATE

Ateratu behar da hexurra oliben barnetik mamia pikatuz sagarra xuritzen baliz bezala, gero emaiten dira hexurra barnean balute bezala; egiten da xingar, haxi bat, tipula, xalota, biper beltx, perrexil; pasatzen dira horiek guziak zartainean; erre direnean pasatzen dira olibak barnean, eta farzitzen da ahatea hoiekin hezurrak kendu ondoan, eta egosten da errana den gisan.


Errezetak

ATUN ERREA

Argia, 1921

ATUN

Hartu ezazu atunaren hegalde bat (mendreska deritzaio) eta ondo garbitu, ezkama eta gainean daukan tela kenduaz.

Atun haundi baten hegala baldin bada txuritu egin behar dezu; horretarako ontzi batean jarri ura, ozpin eta gatz pixka bat erantsiaz; ordu betean eduki eta ur garbitan ondo igaro edo pasatu. Zapi batez ondo igurtzi eta erretilu edo kazuela batean olio pixka bat jarri, atuna itsatsi ez dadin; atuna jarri gainetik, olio pixka bat bota eta ondo xamar tipula, hiru edo lau baratxuri ale ondo txetuak eta limoi tanta batzuek erantsi. Gorritzen danean, ogi eta perrexil xehetutakoak ere erantsi.

Hau bera, edozein atun puskaz

OILASKO KROKETAK

Euskaldun Kozinera, zeinarekin nornahik kozina ona errexki egin baitezake. Baiona, 1864

KROKETA

Bi oilasko egos eta ongi xeha xuri guziak; gero ongi xeha xingar azpikia, aratxekia eta karrotak, frita burra puxka on batekin, gero eman irin poxi bat eta taza bat esne. Guziak ongi egosi direnean, pasa zaitzu zetabe batean; botatzen dutzu kulis hortarat oilasko haxixatuak; egiten tutzu buletak, gero inguratzen tuzu ogi mamian, hausten tutzu hirur arroltze, joiten tutzu xuria eta gorringoak, trenpatzen dutzu buletak, pasatzen dutzu berriz ogi mamian eta fritatzen olio onean edo burran.

egin leike

MADALENAK

Argia, 1921

MADALENA

Hartu itzazu hiru arrautza eta beren astuna edo pisua adina, hainbeste azukre eta hainbeste irin jarri behar dituzu.

Gero, su ondoan, urtu mantekila eta erantsi azukrea eta hau urtu arte ondo nahastu dana; banaka hiru arrautzak bota, eta asko harrotu.

Irina erantsi eta ondo landu dena. (Ez du gaitzik egiten, eta ona da nahaspila hori errezago harrotzeko goilarakada txiki bat bikarbonato eranstea). Nahaspila hori molde txikitan jarri eta labean sartu, eta asko eta azkar harrotuko dira.

Hoztutzen diranean mahaira atera.


ZURRUPUTUNA

Mari Xukalde. Argia, 1928

Bakallo puska pare bat uretan ordu betean edo (ez gehiago) gezatzen euki. Handik aterata, zapi garbi batekin legortu eta su gaineko txapan erre. Azkenik, hezur guztiak ondo kendurik, izpi-izpi egin.

Kaxuela batean baratzuri atal batekin olioa ondo erre, eta olio hartan tipula xehetua ugari gorritu. Hau egiten denean bakallo izpitua eta ogia zopa egiteko eran ebakia, tipulatara bota eta berarekin pixka bat egiten eduki. Irakiten dagoen ura gainera bota, eta astiro eta goxo-goxo egiten utzi.

Zurruputunak ez du saldatsua atera behar, baizikan lodi-lodia.




Ikasleen lanak informatikan

Aitor García
Bakalaoa bizkai erara

Lehenengo, bakailao bat aukeratu, puskak egin, eta hogeita lau ordu puska horiek uretan eduki, beratu ditezen.

Beratu dira? Jarri itzazu eltze batean. Bete ezazu eltze hori urez, eta surtan eduki irakiten hasi arte.

Atera orduan bakailao puskak eta eduki ura jario.

Igaro edo pasatu gero irinetan; oliotan erre eta erratilu edo kazuela batean jarri.

Horitu zazu behar adina tipula olio horretan, eta erantsi zaiozu tomatea, eta aurretik gertu eta egosirik edukiko dituzun piper gorri mingar larrutuak ere bai.

Salda hau bahean igaro edo pasatu ondoren, bakailaoa gainera bota.

Eduki zazu dana ordubetean egosten, eta pixka bat kixkali arte labean sartu.

Esnegaina



Jarri itzazu irakiten kutxut edo kuartilo bat esne, bainila edo kanela, eta hiru zalikada edo goilarakada azukre.

Beste ontzi batean jarri behar dituzu esne hotz pixka bat, hiru arrautz gorringo eta hiru goilarakada irin, eta ondo urtu dana.

Ondo urtu danean erantsi zaiozu irakin duen kutxut edo kuartilo esnea, eta erantsi zaiozu poliki-poliki, ondo nahastuaz.

Jarri dana surtan eta ez utzi nahastutzeari; irakiten hasten danean beste bost minutu irakiten eduki, ondo nahastuaz.

Surtatik atera eta aurrez-aurrez mantekillaz edo olioz igurtzitako ontzi zabal batera irauli.

Hoztutzen utzi, eta labanaz nahi diran erako pusketan ebaki, eta puska horiek ogi-mamitan bildu, gero arrautzetan, eta ogi-mamitan berriz, eta zartagian olio ugari eta berotan prejitu.

JANARIEN DEFINIZIOA



JANARIEN SAILKAPENA

TALDEA

MOTA

ELIKAGAI NAGUSIA

FUNTZIOA

1

Esnea eta esnekiak

Proteinak , bitaminak eta kaltzioa

Plastikoa

2

Okelak, arrainak,arrautzak

Proteinak, bitaminak eta burdina

Plastikoa

3

Lekariak, tuberkuluak eta fruitu idorrak

Gluzido- eta proteina-eduki handia, C bitamina asko ( patata)

Energetikoa, erregulatzailea eta plastikoa

4

Ortuariak Barazkiak

Bitaminak, mineralak eta landare-zuntzak

Erregulatzailea

5

Frutak

Bitaminak, zuntzak, mineralak

Erregulatzailea

6

Laboreak, orekiak eta azukreak

Gluzido asko, proteinak, B bitamina, mineralak

Energetikoa

7

Koipeak eta olioak



Lipidoak eta A bitamina

Energetikoa

1.2 JANARIEN GURPILA:


JARDUERAK

Erantzun galdera hauei; erabili hiztegia, behar baduzu.

1.- Zure ingurunean janari anitz dago, eta horietako batzuk beste batzuk baino gustokoagoak dituzu

a) Zer janari dituzu gustuko?

b) Zein dira energia gehien ematen dutenak?

c) Zer janari-motak loditzen du , gehiegi janez gero?


2.- Zertarako behar ditugu janariak? Zer lortzen du organismoak janarietatik?

Jaiotzatik bertatik aurrera, janarien menpe gaude. Hasieran, amaren esnea baino ez dugu hartzen; geroago, hainbat eratako janariak hartzen ditugu: batzuk, animaliek ematen dizkigutenak, eta beste batzuk, landareetatik ateratzen ditugunak

JANARIEN DEFINIZIOA: Gure bizi-funtzioak aurrera eramateko behar ditugun materia eta energia ematen dizkiguten substantziak dira janariak.

Janariak hainbeste motatakoak direnez, hainbat sailkapen egin daitezke. Osasunerako Mundu Erakundeak zazpi taldetan sailkatzen ditu, elikagai-edukiaren eta betetzen duten funtzioaren arabera.


Eñaut Serrano:

Elikagaiak, banan-banan
  • Haragi eta arrain freskoak elikagairik ustelkorrenak direnez, izozkailutik gertueneko apalean ipini behar dira: bertako tenperatura 1º - 2ºC izan ohi da. Gorde horrelakoak azpialdean sarexka bat daukaten ontzi itxietan, jangaia eta zukua kontaktuan egon ez daitezen.
  • Arrain fresko garbiak bere propietate guztiak 24 orduz mantenduko ditu hozkailuan; haragia, berriz, lau eguneraino (segun-eta zein atal den) kontserba dezakegu egoera on-onean.
  • Ezarri hestekiak, esnea eta esnekiak erdialde eta goialdeko apaletan: bertako tenperatura 4º - 8ºC izaten da.
  • Gorde hestekiak ontzi itxietan edo bildu aluminiozko paperean edo film gardenean.
  • Eduki esnea isolaturik, ontzi itxian: irekiz gero, gainerako elikagaiei darizkien usainak berehala hartzen ditu-eta.
  • Gazta hasita badago, bildu ebakitako aldea film gardenean, onddoen ugalpena galarazteko. Gorde gazta-mota bakoitza bere ontzian, bereiz.
  • Oso litekeena da fruta eta barazki freskoak tenperatura hotzetan hondatzea. Gorde hamar gradutaraino egon daitezkeen hozkailuaren behealdeko kutxetan. Bertan sartu aurretik, garbitu ur ugaritan eta kendu jangarri ez diren parteak.
  • Arrautzak -uda partean izan ezik, orduan berotasunak mikroorganismoen ugaltzea laguntzen baitu- hozkailutik kanpo gorde daitezke baina hotzak iraupena luzatu egingo die. Gorde itzazu mutur zorrotzena behera daudela, barne-egitura endeka ez dadin eta hobeki kontserbatuko direla bermatzeko. Oskola hautsi edo zartaturik dutenak ez gorde.

1. irudia: Elikagaien piramidea

Elikagaien piramide hau behetik gora osatzen da, alegia, maizen jan behar ditugun elikagaiak oinarrian kokatzen dira eta oso noizean behin baino ez ditugunak jan behar muturrean.

1) Zerealek eta berauen eratorriek osatu behar dute gure elikaduraren oinarria: ogia, pasta, arroza, patatak…

2) Barazkiak eta frutak. Elikagai hauek izango dira bitamina iturri nagusia, beraz hauen kontsumoa adin guztietako pertsonetan bultzatu beharko litzateke.

3) Haragiak, arrainak, arrautzak, esnea eta hauen eratorriak eta lekaleak. Esnekiak dietako kaltzio iturri nagusia dira, beraz egunero 2-3 esneki hartzea gomendatzen da. Haragia proteina eta burdin iturri garrantzitsua da, baina Euskal Herrian normalean, beharrezkoa dena baino askoz haragi gehiago jaten da. Arraina proteina iturri garrantzitsua izateaz gain, gure organismoarentzat oso mesedegarriak izan daitezkeen zenbait lipido asegabeen iturri izan daiteke. Arrautzari dagokionez kalitate biologiko oso altuko proteina duela ezin da ahaztu, dena den, bere konposizioan duen kolesterol maila altua dela eta astean 3-4 arrautza baino gehiago ez jatea gomendatzen da. Lekaleak ere oso proteina iturri egokiak dira.

4) Olioak, gantzak, gurina, margarina, olibak eta lipidoetan aberatsak diren gainontzeko elikagaiak. Guzti hauetaz ez abusatzea gomendatzen da eta ahal den neurrian, landare jatorridunei lehentasuna emanez animali jatorridunen aurretik. Izan ere, animali jatorrikoak lipido ase eta kolesterolean askoz aberatsagoak baitira.

5) Azukrea eta azukre ugaridun elikagaiak (mermeladak, gozokiak, txokolatea,…). Hauek oso noizean behin baino ez jatea gomendatzen da.

C) Ariketa fisikoa:

Azkenik, kalitatez eta kantitatez egokia den dieta honen osagarri izan behar den faktorea aipatuko dugu, ariketa fisikoa. Ariketa hau norberaren adinera eta osasun egoera konkretura egokitu behar da. Kontutan eduki behar da intentsitatea baino askoz garrantzitsuagoa izango dela maiztasuna, izan ere, askoz onuragarriagoa da egunero apurtxo bat ibiltzea, hamabost egunetatik behin korrika egitea baino.

Elikadurarekin gertatzen den bezala, kasu honetan ere ohiturak aldatzea oso zaila izango da. Ez da erraza igogailuaz ahaztea eta etxera oinez igotzea, ezta lanera edo ikastetxera joateko bizikleta edo zangoak erabiltzea, bazkalosteko tarte horretan, telebista ikusi beharrean pasiotxo bat ematean pentsatzeak bakarrik dagoeneko nekatzen gaitu eta kafetxo bat hartzera joaten garenean autoa dagoen lekuan aparkatuta uztea pentsaezina da. Ez da erraza ez, baina epe laburrean igarri ez arren epe luzera ziur nago ohitura aldaketa txiki hauek onura handiak ekarrik dizkigutela.

Zahartzea dagokio gizakiari berez baina oraino ez dakigu zergatik zahartzen garen, prozesu horretan parte hartzen duten mekanismoak esplikatzeko hainbat teoria moldatu diren arren. "Erradikal askeen edo oxidazio-estresaren" hipotesiaren oinarria, adibidez, aski ezaguna da: oxigenoaren presentzian gure zeluletan oxidaziozko erreakzioak gorpuzten dira eta, ondorioz, zelulen endekapena eragiten duten erradikal askeak eratzen dira.

Gorputzean erradikal askeen metaketak, jakina denez, heriotza ondorioztatzen duten funtzio zelularraren alterazioak gertarazten dute. Horren eragin kaltegarriak arintzeko, berriz, zelulek beren mekanismoak -oxidazioaren kontrako gure defentsak diren entzima-sistemak- jartzen dituzte martxan. Adinean aurrera egin ahala, horien babesmena ahulduz doanez, erradikal askeek gure organismoaren defentsa-ahalmena gainditzen dute. Horregatik, zahartzen garenean, gure itxura fisikoa aldatzeaz gainera -larruazalean orban eta zimurrak ateratzen zaizkigu-, gure organo eta sistemak endekatuz doaz: alterazio kardiobaskularrak, minbiziak, diabetesak, etc. ugaltzen dira. Adinak adin, beste hainbat faktore ere hartu behar dira aintzat, hala nola tabakoa erretzea, alkohol gehiegi hartzea, infekzioak, gaixotasunak, estresa, babesik gabe eguzkitara egotea, dieta energetikoegiak edo desorekatuak, ingurugiroko kutsadura, ariketa fisiko bizia, etc.

Antioxidatzaileak: erradikal askeen aurkako defentsak

Gorputzean ez ezik, elikagaietan ere dautza antioxidatzaileak; areago, izaki bizidun gehienek -landarezkoek, batik bat- oxidazioaren aurkako defentsak dauzkate. Fruitu lehorren E bitaminak, adibidez, nolakotasun horien galera geroratu egiten du.

Hainbat bitamina -C, E, A-, zenbait mineral -selenioa, zinka, kobrea, etab.- eta fotokimiko izenez ezagutzen ditugun landare-konposatuak -polifenolen familiakoak- dira gehien aztertu diren antioxidatzaileak. Polifenol horiek fruta eta barazkiei koloreak eta aromak ematen dizkietenak direnez, landarezko elikagaiak egunero kontsumitzea aholkatzen zaigu. Espainiako dietan, oro har, ahalmen antioxidatzaile handieneko elikagaiak hauek dira: fruta, ogia, patata, barazkiak, kakaoa, lekaleak, fruitu lehorrak eta oliba olioa.

Nolako gaixotasunak prebeni daitezke?

Antioxidatzaileak erradikal askeen eragina geldiarazteko gauza ez direnean, gantz, proteina eta geneetan kalteak gertatzen dira. Egiaztatu denez, LDL kolesterola ("gaiztoa") oxidatzen denean aiseago itsasten zaie zainei, arrisku kardiobaskularra areagotuz. Zainetako zelulek erradikal askeen eragina nozitzen badute, arrisku kardiobaskularra areagotuko duten alterazio baskularrak gertatuko dira. Erradikal askeek geneetan eragiten dutenean, tumoreak agertzeko arriskua areagotzen da eta proteinetan eragiten dutenean, berriz, zahartze-prozesuari eta nerbio-sisteman eragina duten endekapenezko gaitzak (parkinsona, besteak beste) nozitzeko arrisku larriago batekin loturiko zelulen endekapen eta heriotza gisa agertzen dira kalteak. Antioxidatzaileek, beraz, erradikal aske kaltegarri horiek sortarazten dituzten zeluletako oxidazio-erreakzioak geldiarazten dituztenez, berebiziko eginkizuna betetzen dute gaixotasun kardiobaskularren, tumoreen eta endekapenezko gaitzen prebentzioan eta, horrekin batera, sistema inmunologikoa indartu egiten dute.

Nor dago antioxidatzaileen premian?

Denok gaude elikagaietatik datozkigun antioxidatzaile horien premian, organismoak bere defentsak badauzkan arren. Izan ere, babespen-sistema horien parte batek elikagaietako antioxidatzaileen laguntza hartu behar du bere funtzioa bete ahal izateko eta, areago, erradikal askeen eragina moteltzeko horien premia gorria du. Nolanahi ere, kontua ez da ahalik eta antioxidatzaile gehien kontsumitzea, egoeran egoerari dagokion tamainan hartzea baizik. Hainbat faktorek erradikal askeen ekoizpena laguntzen dutenez, egokiena dugu elikabidea -bizimodua, orokorki- hobetzea, osasunez zahartu nahi badugu.

Antioxidatzaileen dosi egokia

Dosi segurua zehaztu ahal izateko, bederen, azterlan gehiago egin behar dira. Gehigarriak edo elikagai bereziak hartzea baino areago, bizimodu osasuntsua egitea eta antioxidatzaileez hornituko gaituzten elikagaiak elikabide orekatuan txertatzea aholkatzen dute adituek. Antioxidatzaileak ez ezik, hauen eragina indartzen duten bestelako substantziak ere dauzkaten elikagaiak ditugu eskura. Zitrikoetan, adibidez, C bitaminaz gainera azido zitrikoa dago: gai honek bitamina horren eragin antioxidatzailea areagotu egiten du; propietate hori, oro har, ez da gertatzen elikagai aberastu eta osagarrietan.

Bestetik, ordea, kontuan har dezagun antioxidatzaile gehiegi hartzeak eragin kaltegarriak dituela. C bitamina larregi kontsumitzeak, adibidez, beherakoa ondoriozta dezake; E bitamina gehiegik, konjuntibitisa, mukosetan kalteak eta hezurren hauskortasun handiagoa. Selenioaren dosi handiegiarekin lotzen da ilea galtzea, azkazal eta hortzetako alterazioak, etab. Antioxidatzaileak berez dauzkaten elikagaiak kontsumituz baino askoz ere errazago gainditzen da horien dosia pilulak eta antzekoak hartuz. Horregatik komeni izaten da beti-beti profesionalaren aholkuaren arabera jardutea, nork bere kabuz jardun gabe. Erradikal askeen ekoizpena handitua dagoela kontu jakina den kasu zehatzetan ere -erretzaileak, goi mailako kirolariak, etc.- adituak baloratu behar du antioxidatzaileen dosi egokia zein den. Maila horretara iristeko, pazienteari preskribatuko dio elikagai arruntetatik gehiago kontsumitzea, elikagai aberastuak hautatzea edo osagarriak hartzea.

Elikadura-Zientzien Elkarte Espainiarraren gurpila

Eragin antioxidatzaile biziena duten dieta espainiarreko elikagai ohikoenak.

Antioxidatzaile gehien dituzten hamar elikagaiak

  • Ahuakatea
  • Baiak: ahabia, masusta, mugurdia eta marrubia
  • Brokolia
  • Azak, oro har
  • Azenarioa
  • Zitrikoak
  • Mahatsa
  • Tipula (gorria, bereziki)
  • Ziazerba
  • Tomatea (frijiturik, batik bat)



Nerea Villate:


MADALENAK


Hartu itzazu hiru arrautza eta beren astuna edo pisua adina, hainbeste azukre eta hainbeste irin jarri behar dituzu.

Gero, su ondoan, urtu mantekila eta erantsi azukrea eta hau urtu arte ondo nahastu dana; banaka hiru arrautzak bota, eta asko harrotu.

Irina erantsi eta ondo landu dena. (Ez du gaitzik egiten, eta ona da nahaspila hori errezago harrotzeko goilarakada txiki bat bikarbonato eranstea).

Nahaspila hori molde txikitan jarri eta labean sartu, eta asko eta azkar harrotuko dira.

Hoztutzen diranean mahaira atera.




Itziar Marauri:
DIGESTIO-PROSEZUA

Giza organismoak egiten duen oinarrizko prozeduretako bat dugu digestioa. Digestioan prozesu asko gertatzen dira, eta prozesu horien bitartez bihurtzen dira janariak asimilagarri gure gorputzerako.

Auto baten funtzionamenduarekin konpara genezake digestioa. Autoak gasolina behar du bere barneko motorra martxan jartzeko, eta, bide batez, motor horrek jarriko du autoa mugimenduan. Era berean, autoak gasolina bezala, gure gorputzak janariak behar ditu erregai bezala. Janariak, gehienetan behintzat, ezin dira dauden-daudenean erabili, eta aldaketa batzuk jasaten dituzte digestioan. Digestioaren bidez sortzen dira elikagaiak, eta elikagai horiek zeluletara garraiatzen dira gorputzaren barruko motorrarentzat erregai izan daitezen.

Zeluletan, eta oxigenoarekin, erretzen dira elikagai horiek, eta errekuntza horretan sortzen da behar dugun energia. Energia honen bidez egiten ditugu ekintza guztiak.


Digestio prozesua hiru fase nagusitan bana genezake: ahoko fasea, urdaileko fasea eta hesteetako fasea.




Maitane Alvarez

Jan, edan eta izan osasuntsu!!

SARRERA

Kaixo lagunak!!!

Memoria egiteko garaia iritsi zaigu. Orain arte banan banan landu ditugun elikagaiak, guztiak batera errepasatzeko unea iritsi da.

Elikagaia eta osasuna elkarri lotuak doaz batez ere bata bestea baldintzatzen duelako. Webquest honen bitartez osasunean elikagaiek duten garrantziaren inguruan arituko gara.

Horretarako tresna berri bat aurkezten dizuegu, elikagaien gurpila. Honetan dieta osasungarri bat eramateko elikagai bakoitzaren garrantzia adierazten da. Multzoen tamaina alde batetik eta alearen tamaina bestetik aldatuz doa. Horrela handiagoak direnetik gehiago jan behar ditugu eta txikiagoak direnetik gutxiago.


Esku hau dituen elikagaiak oso osasuntsuak dira gure gorputzerako eta osasunarako.

Hauek berriz bitaminak dituzten elikagaiak dira.A,B,C,D eta K bitaminak esagutzen ditugu.

Alba:

Pirámide alimenticia